چای چیست؟
چای، نوشیدنی معطری است که با ریختن آب داغ یا جوش بر روی برگ‌های فرآوری‌شده گیاه «کاملیا سیننسیس» تهیه می‌شود. این گیاه همیشه‌سبز و بومی آسیای شرقی است و چای، پس از آب، پرمصرف‌ترین نوشیدنی جهان به شمار می‌رود. واژه «چای» از زبان چینی به فارسی وارد شده و در گویش‌های مختلف چینی به صورت «چای» و «تِی» تلفظ می‌شود. این تفاوت در تلفظ باعث شد که مردم اروپای غربی و خاورمیانه، هرکدام نام این گیاه را با یکی از این تلفظ ها بشناسند. چای انواع مختلفی دارد که در هر ناحیه و کشور طبقه بندی آن متفاوت است.
چای با دم کردن برگ‌ها، جوانه‌ها، یا شاخه‌های فرآوری‌شده بوته چای در آب داغ به مدت چند دقیقه آماده می‌شود. فرآوری برگ چای شامل اکسیداسیون، حرارت‌دهی، خشک‌سازی و گاهی افزودن گیاهان، گل‌ها، چاشنی‌ها و میوه‌های دیگر است. این نوشیدنی طبیعی حاوی کافئین، تئوفیلین، تئین و آنتی‌اکسیدان‌ها است و بدون چربی، کربوهیدرات یا پروتئین می‌باشد. طعم چای ملایم، کمی تلخ و گس است که آن را برای مصرف روزانه محبوب ساخته است. در ایران، نوشیدن چای به‌طور گسترده رواج دارد و بسیاری از مردم آن را به‌عنوان بخشی از فرهنگ و زندگی روزمره خود مصرف می‌کنند.
طبقه‌بندی انواع چای
چای به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که این تقسیم‌بندی عمدتاً براساس روش فرآوری و میزان اکسیداسیون برگ‌های گیاه چای صورت می‌گیرد. فرآوری برگ‌های چای شامل مراحل پلاسیدگی، اکسیداسیون، حرارت‌دهی و خشک کردن است که هر یک از این مراحل می‌تواند طعم، رنگ و ویژگی‌های خاصی به چای ببخشد. در ادامه، انواع مختلف چای و ویژگی‌های هر کدام آورده شده‌اند.
1. چای سفید
ویژگی‌ها: از جوانه‌ها و برگ‌های تازه گیاه چای تهیه می‌شود که اکسید نشده‌اند.
روش تولید: برای جلوگیری از تولید سبزینه (کلروفیل)، برگ‌ها به دور از نور خورشید نگهداری می‌شوند.
موارد مصرف: چای سفید به دلیل روش تولید خاص و تولید محدود، قیمت بالاتری نسبت به سایر چای‌ها دارد و بیشتر در چین و برخی دیگر از کشورهای آسیایی شناخته شده است.
2. چای سبز
ویژگی‌ها: فرایند اکسیداسیون در این نوع چای به‌سرعت متوقف می‌شود، بنابراین برگ‌ها رنگ سبز خود را حفظ می‌کنند.
روش تولید: برگ‌ها پس از چیدن، به‌سرعت با حرارت یا بخار اکسیداسیون‌شان متوقف می‌شود. در ژاپن به روش بخار و در چین با بو دادن در تابه‌های داغ، این فرایند انجام می‌شود.
موارد مصرف: چای سبز در تهیه دمنوش‌های سالم و به‌خصوص در ژاپن و چین رایج است و به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالا طرفداران زیادی دارد.
3. چای اولانگ
ویژگی‌ها: این چای مرحله اکسیداسیون میان چای سبز و چای سیاه را طی می‌کند و طعمی ملایم دارد.
روش تولید: فرایند اکسیداسیون در این چای حدود دو تا سه روز طول می‌کشد تا برگ‌ها کمی رنگ تیره‌تر بگیرند، ولی همچنان سبزی خود را حفظ می‌کنند.
موارد مصرف: چای اولانگ در چین و تایوان بسیار محبوب است و به دلیل طعم خاص خود برای مصرف روزانه و مجالس خاص نیز استفاده می‌شود.
4. چای سیاه (چای قرمز)
ویژگی‌ها: چای سیاه به‌طور کامل اکسیده می‌شود و رنگ برگ‌ها به مشکی تبدیل می‌شود.
روش تولید: فرایند اکسیداسیون در این چای بین دو هفته تا یک ماه به طول می‌انجامد.
موارد مصرف: چای سیاه به دلیل طعم قوی و خاصیت کافئینی بالا، در بسیاری از نقاط جهان به‌خصوص در جنوب آسیا و آفریقا، متداول است. چینی‌ها به این نوع چای «چای قرمز» می‌گویند، در حالی که در غرب به آن چای سیاه گفته می‌شود.
5. چای پوئر
ویژگی‌ها: چای پوئر نوعی چای خاص چینی است که به‌صورت خام یا رسیده تولید می‌شود.
روش تولید: چای خام یا سبز پوئر به‌طور طبیعی با گذشت زمان تخمیر می‌شود، در حالی که نوع رسیده آن به‌طور مصنوعی اکسیده و تخمیر می‌شود. چای پوئر به‌صورت قالبی و در اشکال مختلف فشرده می‌شود.
موارد مصرف: این نوع چای خاصیت کهنگی دارد و با گذر زمان طعم آن بهتر می‌شود. برای مصرف، معمولاً آن را در آب جوش خیس می‌کنند. در تبت، چای پوئر با کره گاوی و نمک تهیه می‌شود که به عنوان چای کره گاوی شناخته می‌شود.
6. چای زرد
ویژگی‌ها: چای زرد نوعی چای خاص است که از نظر فرآوری شباهت به چای سبز دارد اما یک مرحله کندتر خشک می‌شود.
موارد مصرف: این نوع چای در گذشته دربار سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت و به دلیل تولید محدود و ویژگی‌های خاصش، کمتر رایج است.
7. کوکیچا (چای زمستانی)
ویژگی‌ها: کوکیچا از شاخه‌های کوچک و برگ‌های هرس‌شده گیاه چای تولید می‌شود.
روش تولید: در فصل زمستان برگ‌ها را برشته می‌کنند تا چای زمستانی با طعمی ملایم و خاص به دست آید.
موارد مصرف: کوکیچا در ژاپن به عنوان چای سلامت استفاده می‌شود و به دلیل طعم ملایم، در رژیم‌های غذایی برای افزایش طول عمر نیز رایج است.
8. ژنمایچا
ویژگی‌ها: ژنمایچا چای سبزی است که با برنج قهوه‌ای برشته‌شده ترکیب می‌شود و عطر و طعم برنجی دارد.
موارد مصرف: این نوع چای به‌خصوص در ژاپن محبوب است و در چین نیز مصرف می‌شود.
9. چای‌های گل‌دار یا عطری
ویژگی‌ها: چای عطری با گل‌های مختلف مانند یاسمن، گل رز، اسمانتوس و داوودی معطر می‌شود.
موارد مصرف: معروف‌ترین نوع این چای، چای یاسمن است که معمولاً با چای سبز یا اولانگ ترکیب می‌شود و طعم و بوی مطبوعی دارد.
این تنوع در فرآوری و طعم چای، انتخاب‌های زیادی برای علاقه‌مندان فراهم کرده و هر نوع چای را به یک تجربه خاص و منحصر به فرد تبدیل کرده است.
چای ایرانی
امروزه چای به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم ایران شناخته می‌شود، اما سابقه مصرف آن در ایران به کمتر از دو قرن پیش بازمی‌گردد. برخی تاریخ‌نگاران بر این باورند که ایرانیان از قرن دوم میلادی با چای آشنا بودند و در برخی منابع جهانگردان به چایخانه‌هایی اشاره کرده‌اند که بزرگان در آن‌ها گرد هم می‌آمدند و چای می‌نوشیدند. البته مشخص نیست که ایرانیان دقیقاً از چه زمانی با این نوشیدنی آشنا شدند. ابوریحان بیرونی در کتاب «الصیدنه» که در نیمه اول قرن پنجم هجری نوشته شده، از چای به‌عنوان گیاهی مصرفی در تبت و چین نام می‌برد. به نظر می‌رسد چای‌نوشی تا قرن هفتم هجری به غرب آسیا نرسیده بود و احتمال دارد که مغول‌ها در ترویج آن نقش داشته باشند.
در عصر قاجار، امیرکبیر در ترویج چای در ایران سهم داشت؛ او از دولت فرانسه و یک تاجر روس ظروف چای‌خوری، از جمله سماور نقره‌ای، دریافت کرد و انحصار تولید سماور را به استادکاری در اصفهان واگذار کرد. کشت چای در ایران در سال ۱۳۱۴ هجری قمری آغاز شد. محمد میرزا کاشف‌السلطنه، که به‌عنوان کنسول ایران در هند فعالیت داشت، توانست تعدادی بوته چای را با زحمت وارد ایران کند. او پس از بررسی شرایط کشت و نوع خاک، لاهیجان را به‌دلیل آب‌وهوای مناسب، به‌عنوان مکان اصلی کشت چای انتخاب کرد. امروزه لاهیجان مرکز کشت چای در ایران است و مقبره کاشف‌السلطنه نیز به‌صورت گنجینه‌ای از تاریخ چای ایران در این شهر درآمده است.در حال حاضر، سهم ایران حدود ۴ تا ۴.۵ درصد از مصرف کل چای جهان است.
انواع چای ایرانی
انواع چای ایرانی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شود که بر اساس نوع فرآوری و کیفیت برگ‌های چای، طعم و عطر آن متفاوت است.هر یک از این انواع چای ایرانی بسته به نوع و روش دم کردن، طعم، رنگ و عطر متفاوتی دارند که ذائقه خاص مردم ایران را برآورده می‌کنند. برخی از انواع رایج چای ایرانی عبارت‌اند از:
چای سیاه ایرانی
رایج‌ترین نوع چای ایرانی که پس از برداشت برگ‌ها، فرآیند اکسیداسیون کامل را طی می‌کند. چای سیاه ایرانی معمولاً طعم قوی و رنگ قرمز تیره دارد و بیشتر در استان گیلان، به‌ویژه لاهیجان، تولید می‌شود.
چای سبز ایرانی
این چای فرآوری متفاوتی دارد و از اکسیداسیون کامل برگ‌ها جلوگیری می‌شود. چای سبز ایرانی طعم ملایم‌تری نسبت به چای سیاه دارد و به‌خاطر خواص آنتی‌اکسیدانی‌اش محبوبیت دارد. این نوع چای نیز بیشتر در شمال ایران کشت می‌شود.
چای سفید ایرانی
از جوانه‌های تازه و بدون فرآوری اکسیداسیون تهیه می‌شود. این چای طعمی لطیف و خاص دارد و با توجه به میزان تولید کم و فرآوری سخت، گران‌تر از سایر انواع است.
چای دستی یا سنتی
این نوع چای به روش‌های سنتی و بدون استفاده از ماشین‌آلات صنعتی تولید می‌شود. به‌دلیل مراحل خاص تهیه، طعمی طبیعی و گاه متفاوت از چای‌های صنعتی دارد.
چای ترش (چای قرمز)
گرچه از گیاه کاملیا سیننسیس به دست نمی‌آید و بیشتر به عنوان دمنوش شناخته می‌شود، در ایران به عنوان “چای ترش” شناخته می‌شود. این چای قرمز رنگ و طعمی ترش دارد و از گل‌های گیاه چای ترش (هیبیسکوس) تهیه می‌شود.
چای بهاره
چای بهاره ایرانی از اولین برگ‌های چای که در فصل بهار برداشت می‌شود تهیه می‌شود و به دلیل طعم و عطر خاص و کیفیت بالای برگ‌ها، یکی از بهترین انواع چای ایرانی محسوب می‌شود.
چگونه چای ایرانی را دم کنیم؟
دم کردن چای ایرانی اصول و روش خاصی دارد که برای به‌دست آوردن طعم و عطر مطلوب باید رعایت شود. در ادامه، مراحل دم کردن چای ایرانی به‌صورت اصولی آورده شده است:
1. آماده‌سازی قوری و کتری
ابتدا کتری را با آب تازه و بدون املاح پر کنید و روی حرارت قرار دهید تا آب به جوش بیاید.
از آبی که قبلاً جوشیده و دوباره سرد شده استفاده نکنید، زیرا این امر باعث کاهش کیفیت طعم چای می‌شود.
2. گرم کردن قوری
پیش از ریختن چای، قوری را با کمی آب جوش گرم کنید تا چای بهتر دم بکشد. این کار به حفظ دمای مناسب چای در هنگام دم کردن کمک می‌کند.پس از گرم کردن، آب اضافی را خالی کنید.
3. اضافه کردن چای
به ازای هر نفر، تقریباً یک قاشق چای‌خوری چای خشک ایرانی داخل قوری بریزید. مقدار چای به ذائقه شما بستگی دارد؛ می‌توانید کمتر یا بیشتر اضافه کنید.چای سیاه ایرانی، به‌ویژه چای بهاره، کیفیت بالایی دارد و به‌طور معمول به‌صورت فله‌ای یا برگ‌درشت است.
4. ریختن آب جوش روی چای
آب جوش را به آرامی روی چای خشک در قوری بریزید. میزان آب باید به اندازه باشد که چای‌ها کاملاً در آب غوطه‌ور شوند.دقت کنید که آب نباید مستقیماً روی چای‌ها ریخته شود، بلکه بهتر است به صورت دورانی در قوری ریخته شود تا از شکستن برگ‌های چای جلوگیری شود.
5. گذاشتن قوری روی کتری یا سماور
قوری را روی حرارت غیرمستقیم مانند سماور یا روی کتری قرار دهید تا با حرارت ملایم دم بکشد.زمان دم کشیدن چای ایرانی معمولاً بین 10 تا 15 دقیقه است. این زمان برای چای سیاه ایرانی بهترین طعم و عطر را ایجاد می‌کند. اگر چای را بیشتر از این مدت دم کنید، ممکن است طعم تلخ و گس پیدا کند.
6. آماده‌سازی چای
پس از دم کشیدن، چای را داخل استکان یا فنجان بریزید. بهتر است که چای صاف شود تا برگ‌های کوچک یا گرد و غبار چای به داخل فنجان نرود.می‌توانید به دلخواه چای خود را با قند، شکر، خرما، یا نبات میل کنید.
دمای آب: بهتر است دمای آب بین 90 تا 100 درجه باشد. آب خیلی داغ ممکن است باعث سوختن برگ‌های چای و ایجاد طعم تلخ شود.
چای سبز ایرانی: اگر چای سبز دم می‌کنید، زمان دم کشیدن کوتاه‌تر (حدود 3 تا 5 دقیقه) و دمای آب کمتر (80 تا 85 درجه) مناسب‌تر است تا طعم و خواص آن حفظ شود.
حجم چای: چای ایرانی معمولاً غلیظ سرو می‌شود و سپس با اضافه کردن آب جوش در استکان به غلظت دلخواه می‌رسد.
برای مشاوره در خصوص قیمت و خرید انواع چای ایرانی با ما در تماس باشید:
09023771052
